De energietransitie is begonnen als een opgave om natuurlijke en maatschappelijke welvaart terug te brengen en te behouden. De Topsector Energie is in Nederland de drijvende kracht achter innovaties die nodig zijn voor de verschuiving naar een betaalbaar, betrouwbaar, veilig en duurzaam energiesysteem. In de praktijk zien veranderaars binnen de topsector dat een technologisch perspectief domineert binnen innovaties en daarmee de oorspronkelijke doelen versmalt. De kracht van de natuur wordt over het hoofd gezien.

“Voor een fijne en leefbare toekomst is er óók aandacht nodig voor biodiversiteit, klimaatadaptatie en een schone, gezonde leefomgeving. Het samenbrengen en combineren van meerdere duurzaamheidsopgaven vraagt om een andere manier van denken en doen. Vanuit het ecosysteem, met de energietransitie als een stuk – misschien wel versneller – van de puzzel. ”

In een tijd van schaarste is het zorgvuldig kiezen van oplossingen die meervoudige waarde creëren belangrijk maar deze blijven buiten beeld. De topsector Energie startte daarom een ontwerpend onderzoek met social designers van MV design en veranderkundigen van New Wave Collective naar de natuur als bondgenoot in de energietransitie. Samen begeleiden we dit traject en werden daarbij versterkt door stedebouwkundig partner Urban Synergy en impactversterker Matching Futures. Een half jaar lang leren en ontdekken. Met als opbrengst zes interactieve werken voor de beweging van Bondmakers.

Bondmaken!

Want het zijn Bondmakers die de beweging naar een duurzame leefomgeving maken door voorstellen te doen en door collega’s, partners en bewoners te verrassen met nieuw perspectief en mogelijkheden. Zoals ROEF, dat slimme groene daken maakt met inheemse kruiden, zonnepanelen, waterbuffering en nestkasten voor vogels en bijen. Natuur als een bondgenoot gaan zien vraagt overtuigingskracht, inspiratie, speldenprikjes, nieuwe werkwijzen en verbeeldingskracht. De interactieve werken versterken bondmakers in hun samenwerking met woningcorporaties, gemeenten, netbeheerders, bewoners en ondernemers.

De werken zijn binnenkort te zien in een expositie op de Dutch Design Week,
van 18 t/m 26 oktober 2025 in Eindhoven.

Zelf aan de slag met de werken?
Ze zijn vrij toegankelijk via het
platform van Topsector Energie.

Het proces is ook als plaat te bekijken.

Hieronder nemen we je mee in het ontwerpproces en de paradoxen en dilemma’s die spelen rond de Natuur als Bondgenoot. We delen hoe we in de lokale praktijk verkenden wat er toe doet voor verschillende partijen, zoals bewoners, gemeente, corporaties en netbeheerder. Samen zochten we naar een aanstekelijk nieuw perspectief.

Start in de lokale praktijk

Hoe kunnen we leren om de natuur als bondgenoot te zien en te laten zijn in de verduurzaming van wijken? Vanuit deze ontwerpvraag startten we het onderzoek. Samen met het opdrachtgevend team van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, TKI Urban Energy en het programma Maatschappelijk Verantwoord Innoveren Energie kozen we de Confuciusbuurt in Amsterdam Nieuw-West als onderzoeksgebied. Het hele systeem komt hier samen in verband met de aanleg van een warmtenet zoals woningcorporaties, Vattenfall, gemeente en bewoners.

Tijdens de werkconferentie ‘Groene Groei’ van de topsector Energie testten we de paradoxen met ondernemers, beleidsmakers en initiatiefnemers. We bevroegen deelnemers van een workshop vanuit hun eigen relatie met natuur. De paradoxen kregen meer lading door deze ervaringen.

Een nieuwe kijk

Paradoxen kun je niet oplossen, wel kun je proberen om ze hanteerbaar te maken. Dit vraagt om creativiteit, om een nieuwe kijk op het vraagstuk. We zien een aantal thema’s en onderliggende waarden terugkomen bij verschillende stakeholders, zoals vervreemding (onszelf los zien van natuur), controle (risico’s en beheersbaarheid) en zorgzaamheid (een gezonde omgeving om in te leven en een betaalbaar energiesysteem). We kijken naar andere domeinen waar deze thema’s goed georganiseerd zijn. Wat kunnen we leren voor de energietransitie van een holistische huisarts en van een afkickkliniek? Met deze inspiratie maken we eerste experimenten om te ontdekken of er ruimte ontstaat voor natuur als bondgenoot.

Tech-fix verslaving

In een tweede experiment verkennen ontwerpers Myrthe en Marjolein op het congres Klaar Voor Later het automatische om de techniek als startpunt te nemen in de energietransitie. Als ‘verslavingsartsen’ bevragen ze de aanwezigen met humor naar hun tech-fix verslaving. We ontdekken in deze gesprekken dat onder onze relatie met technologie en energie allerlei gedeelde waarden liggen. Zoals de betrouwbaarheid van het stroomnet, het comfort dat airconditioning ons biedt en de verbinding die we zoeken via onze telefoons. We zijn ons er vaak niet meer bewust van dat we deze waarden vooral via technologie nastreven. Onze afhankelijkheid van energie-techologie is zo groot dat je wel van een verslaving kunt spreken. Zit onze tech-fix verslaving ons bondgenootschap met de lokale natuur in de weg? Is een andere relatie met energie en technologie denkbaar?

Beweging versterken

Door de experimenten met stakeholders zien we kansen voor natuur als bondgenoot in de energietransitie. We ontmoeten steeds mensen die in hun werk of samenwerking al verschil weten te maken door voorstellen te doen en door hun collega’s, partners, wie dan ook te verrassen met een nieuw perspectief en mogelijkheden. En dat is niet makkelijk. Het vraagt om overtuigingskracht, inspiratie, speldenprikjes, nieuwe werkwijzen en verbeelding. We zien dat hóé je energietransitie vormgeeft er toe doet en dat deze sleutelfiguren de motor zijn van verandering. Het opdrachtgevend team van Topsector Energie en RVO beseft dat het versterken van deze beweging de impact kan vergroten.

Pop-up expo Bondmaken!

Hoe kunnen we van elkaar leren en elkaar versterken? Vanuit deze vraag ontwerpen we een pop-expo in Utrecht met verschillende bondmakers. De een vertrekt vanuit klimaatadaptatie, de ander vanuit biodiversiteit of integraliteit. Wat werkt en waar liggen uitdagingen? We kijken welk materiaal aanstekelijk werkt om in te zetten bij bijeenkomsten, conferenties en overleggen. Iets wat je omgeving prikkelt om meer vanuit een ecosysteem te gaan kijken en handelen. Met de inzichten uit de makersessie kijken we hoe, waar en wanneer verspreiden van uitkomsten interessant is. De werken zijn nu te gebruiken via het platform van de topsector energie voor workshops in organisaties, congressen en in buurten.

De werken zijn binnenkort te zien in een expositie op de Dutch Design Week, van 18 t/m 26 oktober 2025 in Eindhoven.

Zelf aan de slag met de werken? Ze zijn vrij toegankelijk via het platform van Topsector Energie.