‘Kun je dit maken?!’ is het eerste traject binnen Rijksmakerstaat, de beweging van Rijkswaterstaat met creatieve makers. Gestart met de vraag: Hoe kunnen creatieve makers en methoden bijdragen aan het werk van Rijkswaterstaat? ’Kun je dit maken?!’ werd een intensief en rijk ontwerpend onderzoek naar sociale veiligheid bij Rijkswaterstaat. Het leidde onder meer tot exposities in het hoofdkantoor en in de Embassy of Safety tijdens de Dutch Design Week.
Rijkswaterstaat houdt ons al twee eeuwen veilig door te maken: Deltawerken, stevige dijken, betrouwbare wegen. Dat blijft. En het verandert. Rijkswaterstaat beweegt mee, met mensen, met natuur, met klimaatverandering. Wat vraagt dat van de organisatiecultuur? Hoe ontvankelijk is die cultuur voor reflectie op het eigen handelen? En hoe veilig moet het binnen zijn om het buiten veilig te blijven maken? 25 ambtenaren van Rijkswaterstaat, sociaal ontwerpers en kunstenaars werkten in 2023 en 2024 aan die vragen, onder het motto: Kun je dit maken?!
Rijksmakerstaat is een samenwerking van Rijkswaterstaat met waarmakers Wieteke Vrouwe en Felicity van Oort en ontwerpers Jaap Warmenhoven (Matching Futures) en Marjolein Vermeulen (MV design).
In dit trajecten werkten we naar 3 doelen toe:
• Het onderzoeken en versterken van de sociale veiligheid bij RWS Corporate Dienst, met inzichten en leeropbrengsten voor de bredere organisatie
• Inzicht krijgen in de toegevoegde waarde die de creatieve sector kan hebben en het versterken van het eigen makerschap van RWS’ers
• Inzicht krijgen in de toegevoegde waarde van co-creatieve processen voor de organisatieontwikkeling van RWS, doorbreken van barrières met experimenten, en door te leren door te doen.
Brede start met 3 teams
We kwamen samen met verschillende geïnteresseerden – zowel in makerschap en creativiteit als in sociale veiligheid – voor een verkennende startbijeenkomst. Hier ontstond enthousiasme bij collega’s over het traject. Drie teams stapten in het ontwerptraject onder begeleiding van Jaap Warmenhoven en Marjolein Vermeulen. Ze leerden collectief tijdens academiedagen. Tussen academiedagen experimenteerden de teams afzonderlijk in de praktijk onder begeleiding van ontwerpers Myrthe Veeneman, Myrthe Krepel en kunstenaar Martijn Engelbregt. We eindigden het traject met een expositie om inzichten breed te delen.
Met drie verschillende teams parallel onderzoekend te werk. Tegelijk hebben we posities t.o.v. elkaar die het gesprek uitdagend maken. Dat is in zichzelf verrijkend en hebben we niet eerder zo gedaan.
Ik vind het belangrijk dat we als leidinggevenden voorgaan.
Expositie in Westraven en Dutch Design Week
We kozen ervoor om inzichten uit het traject te presenteren in een expositie en niet in een rapport of tijdens een regulier overleg. Hierdoor ontstond er ruimte om met collega’s in gesprek te gaan en het onderwerp sociale veiligheid te ‘openen’, en uitnodigend en nieuwsgierig naar reacties te zijn, om zo de gesprekken die binnen het traject op gang zijn gekomen te verspreiden in de organisatie.
Tijdens de Dutch Design Week 2024 waren we te gast in de Embassy of Safety, op uitnodiging van curator Tabo Goudswaard. Hier presenteerde Rijksmakerstaat drie werken uit het traject ‘Kun je dit maken?!’: de Rituelenclub, Advocaat in Kwetsbaarheid en de vlag van Rijksmakerstaat.
3 werken uitgelicht:
Rijksmakerstaat
Wat vind jij: kun je dit maken?! In het logo van Rijkswaterstaat mag je niet zomaar knippen. Toch naaide een collega een nieuwe vlag. Die staat symbool voor de manier waarop Rijkswaterstaat bereid is om samen met creatieve makers hun manieren van werken te onderzoeken, op te rekken en aan te passen. Betrouwbaar zijn als overheidsorganisatie betekent namelijk niet alleen maar grote plannen kunnen uitvoeren. Het betekent ook kunnen omgaan met verandering en onzekerheid. Het betekent investeren in relaties, met anderen en met elkaar. Dat moet je samen maken, vandaar: Rijksmakerstaat. Het eerste onderwerp dat ze met kunstenaars onderzochten was de veiligheid op de werkvloer. Welk onderwerp volgt, als het aan jou ligt?
Advocaat in Kwetsbaarheid
Elke grote overheidsorganisatie heeft juristen in dienst. Advocaten van Rijkswaterstaat onderzochten hoe zij kunnen bijdragen aan een veilige werkcultuur. Als het in organisaties gaat over sociale veiligheid spreken we vaak juridische taal. Dader. Slachtoffer. Omstander. Maar vaker gaat sociale veiligheid over het zien en steunen van iemand in een kwetsbare positie, zonder dat er ooit sprake is van een juridisch geschil. De advocaten en ontwerper Myrthe Veeneman ontwierpen een nieuwe kijk: Advocaat in Kwetsbaarheid. Want als je jezelf in gesprek kwetsbaar durft op te stellen, dan open je die mogelijkheid ook voor een ander. Advocaat is niet iedereen, maar ‘Advocaat’ in Kwetsbaarheid kunnen we allemaal zijn. Jij ook? Trek de toga aan, en ervaar hoe het is.
De Rituelenclub
Wanneer je veiligheid op de agenda zet, kunnen er verrassend genoeg ook gevoelens van onveiligheid ontstaan. Dit lijkt tegenstrijdig, maar het creëren van een veilige omgeving nodigt uit om te voelen: hoe gaat het écht met je? En dat kan ongemak met zich meebrengen. Rijkswaterstaters zijn offline en online, verspreid door het land en op zee, en hebben teams met veel verschillende maatschappelijke partners. Hoe houd je zicht op elkaar? Hoe blijf je goed verbonden? En welke rituelen heb je nodig om ook ruimte te maken voor sociale veiligheid? Dat vroegen het team van het programma Opwek van Energie op Rijksvastgoed en kunstenaar Martijn Engelbregt zich af. In de Rituelenclub kun je rituelen ervaren en nieuwe rituelen maken. Welk ritueel maak jij?
Wat goed dat Rijkswaterstaat hier mee bezig is, ik werk zelf bij Rijkswaterstaat en ook bij ons dienstonderdeel zijn we zo zoekende naar hoe we met dit thema aan de slag kunnen gaan.
Ik zou de toga’s zo mee willen nemen naar de rechtbank waar ik werk. We werken voor een maatschappij waarin je kwetsbaarheid niet meer kunt wegmaken en toch zie ik op mijn werk vaak een enorme rechtlijnigheid en angst om te veranderen.
Meer weten over hoe ontwerptrajecten helpen de organisatiecultuur te vernieuwen? Neem contact op met Jaap Warmenhoven van Matching Futures of Marjolein Vermeulen van MV design.
Kernteam
Initiatiefnemers en aanjagers Wieteke Vrouwe en Felicity van Oort
Ontwerp leeromgeving en begeleiding Jaap Warmenhoven (Matching Futures) en Marjolein Vermeulen (MV design)
Ontwerper Directieteam Corporate Dienst Myrthe Krepel (SMELT)
Ontwerper team RWS Advocaten Myrthe Veeneman (MV design)
Kunstenaar Team WNN OER Martijn Engelbregt (Circus Andersom)
Inspirator makerschap Tabo Goudswaard
socioloog cultuurontwikkeling en inclusie Amrita Joerawan
impact onderzoeker Thomas van Arkel (TU Delft)
Expo ontwerp De Nacht Club met Victor Engbers
host expo DDW Embassy of Safety
Dank aan alle deelnemers!
Periode
2023 – 2025