Vanuit Leerlab ‘Zero Mica’ worden gedurende een aantal jaar interventies ontwikkeld om te leren hoe een Amsterdamse markt plasticvrij en circulair te maken. MV design deed ontwerpend onderzoek naar de drijfveren en waarden van stakeholders; van marktkooplui, omwonenden tot markmeesters van de gemeente. Door dit onderzoek veranderde het perspectief van een verbodsvraagstuk naar een waarderingsvraagstuk. En van een afvalvraagstuk naar een kostbaarheidsvraagstuk.
Leerlab voor een plasticvrije markt
Plein ’40-’45 in Amsterdam is al jaren een zeer druk bezochte markt. Hoewel de markt de laatste jaren floreert zijn er ook negatieve effecten op de omgeving. Er is sprake van veel wegwaaiend marktafval, waaronder plastic hemdtasjes. Dit afval waait de wijk in en zorgt voor veel overlast voor bewoners en milieu. Na vele klachten van bewoners besloot het stadsdeelbestuur Nieuw West een bestuurlijke opdracht uit te geven voor Zero Mica, dat in het Marokkaans-Arabisch ‘Zero Plastic’ betekent. MV design is gevraagd om het Leerlab te begeleiden door ontwerpend onderzoek te doen naar de context van het afvalvraagstuk en de leefwereld van stakeholders.
De duurste goedkope markt
Een eenvoudige oplossing lijkt om het plastic te verbieden, maar tijdens interviews met stakeholders ontdekken we een belangrijke spanning. Dit is zowel de goedkoopste als de duurste markt van Amsterdam. Goedkope producten voor bezoekers, hoge kosten voor de gemeente wat betreft capaciteit en reiniging. Een verbod leidt tot nog meer handhavingskosten en mogelijk duurdere alternatieven voor marktkooplui. Enkel een plasticverbod zal niet leiden tot de gewenste oplossing op lange termijn.
Marktwaarden
In het Leerlab staan de verschillende drijfveren en waarden van betrokkenen centraal. Welke waarde heeft de markt in het leven van bezoekers en omwonenden? Tijdens een interventie op de markt filmden we mensen op hun favoriete plek. Ze vertellen over hun markt als een essentiële ontmoetingsplek in de buurt, over de behulpzaamheid van marktkoopondernemers, over de vele culturen en de sfeer, over de invloed van Corona op het leven en de noodzaak om goedkoop voedsel te kunnen blijven kopen. Vrijheid, respect, waardering zijn thema’s die zowel bij ambtenaren als marktkooplui terugkomen als belangrijke drijfveren. De markt als een kostbare plek.
Van alle markten thuis
De interventie leidde tot een korte film ‘Van alle markten thuis’. De film maakt invoelbaar wat de marktwaarden betekenen. Tijdens een kennismaking met verschillende stakeholders binnen het Leerlab vormde deze film de basis, om zich als betrokkenen ook vanuit waarden te uiten over het vraagstuk. Dat de markt een voedselvoorziening is voor de allerarmste, dat het belangrijk is dat het goedkoop blijft, evenals een ontmoetingsplaats voor sociale verbindingen. De film draagt bij aan het centraal houden van het waardevolle van de markt en kan in verschillende contexten vertoond worden.
Plastic Journey
Om voor stakeholders inzichtelijk te maken wie er allemaal betrokken zijn bij dit vraagstuk volgen we het plastic tasje gedurende een dag op de markt. Wie komt het allemaal tegen op de markt, het plein en de buurt? Denk aan leveranciers, marktkooplui, bezoekers van de markt, bewoners rond de markt, de marktconcierge, handhaving en bestuurder. Mensen die verschillen in baan, inkomen en bewustzijn. Op de journey komen deze perspectieven bijeen. Tijdens co-creatie sessies in het Leerlab werden met stakeholders ideeën bedacht om bottlenecks aan te pakken en quick wins te gaan testen. Leervragen voor de lange termijn kwamen in beeld.
Nieuw perspectief
Het ontwerpend onderzoek droeg bij aan het maken van nieuw perspectief. De blik verschoof van een verbodsvraagstuk naar een waarderingsvraagstuk. En van een afvalvraagstuk naar een kostbaarheidsvraagstuk. Deze ‘reframing’ bracht een nieuwe oplossingsruimte waarin aandacht kwam voor verschillende kostbaarheden, voor zowel economisch, sociaal als ecologisch kapitaal. Zou Zero Mica zich bijvoorbeeld ook op talentontwikkeling kunnen richten, op het niet verspillen van kwaliteiten in mensen? En hoe maken we dan zichtbaar wat voor mensen en de omgeving kostbaar is, en welke bijdrage die mensen al leveren of zouden kunnen leveren?
Hoe ging het Leerlab verder?
Het Leerlab verkende nieuwe oplossingsrichtingen gedurende een aantal actieweken verspreid over twee jaar. Vanuit talentontwikkeling gingen statushouders trainees aan de slag om de marktondernemers te ondersteunen bij het ontwikkelen van ideeën voor Zero Mica. 30 bewoners “local influencers” genoemd, kregen een betaalde opdracht om ideeën te verzinnen die andere bewoners stimuleren in het meenemen van een eigen tas naar de markt.
Ondanks beperkingen rond Corona werden ideeën voor quickwins en het tackelen van bottlenecks in het klein getest in de praktijk. Ideeën werden getoetst op gebied van kostbaarheid en uitvoerbaarheid. Zowel vanuit de bezoeker als de marktkoopman. Er kwam volop aandacht vanuit de pers. De marktkooplui voelden zich trots en waren blij om eindelijk weer eens positief in het nieuws te komen.
Lees ook de ervaring van Zinzi Stasse, procesbegeleider Zero Mica.
Benieuwd wat ontwerpend onderzoek voor jouw wijk of vraagstuk kan betekenen?
Kernteam
Procesbegeleider Zinzi Stasse
Ontwerpend onderzoek MV design
Regisseur Van Alle Markten Thuis Eefje Suijkerbuijk
Periode
2020