Op een donderdagavond in november hangt aan een tak in een park in de Rotterdamse wijk Reyeroord een eenzame discobal. Een zaklamp laat de discobal schitteren. Tegen negen uur verzamelt zich een groep mensen onder de discobal. Ze krijgen warme (hete!) chocolademelk en geven een lichtgevende maan aan elkaar door. Het ziet er van een afstandje mysterieus uit. Wat is hier aan de hand?
Social design voor de energietransitie
Reyeroord in Rotterdam is een wijk met een gemixt woningbestand – zowel huur als koop in vooral lagere segmenten. Bezit is ‘versnipperd’: er zijn veel kleinere huiseigenaren en niet een dominante woningcorporatie met veel bezit. Er gebeurt van alles maar het barst er niet van de initiatieven op het gebied van duurzaamheid en energietransitie. Sinds enkele maanden werkt de gemeente samen met ontwerpers om te onderzoeken welke kansen er zijn voor samenwerking met en participatie van bewoners in de transitie naar gasvrij. Dat wordt social design genoemd: starten bij de beleving van mensen, en van daaruit werken aan perspectief dat mensen en belangen bij elkaar brengt. Dat leidt tot verrassende interventies als De Nacht Club.
Bespreekbaar maken wat er toe doet
Marjolein Vermeulen van MV Design legt uit: “We zijn begonnen te vragen naar hoe mensen leven en wat daarin voor hen belangrijk is. En niet meteen met ‘kook je op gas?’ of ‘leef je duurzaam?’ In die gesprekken kwam het sluimerende maar groeiende gevoel van onveiligheid vaak naar boven. Dat wilden we beter begrijpen, dus zijn we de Nacht Club begonnen. Een veilige plek waar mensen onveilige dingen kunnen delen. Het gaat er bijvoorbeeld over agressie op straat, maar ook over zorgen over de kosten van de energietransitie.”
Systemische impact
Verschillende bewoners en ambtenaren kwamen er op af, zoals Roland van Rooyen – namens de gemeente verantwoordelijk voor de businesscase voor Reyeroord. Roland is enthousiast over de “verrassende open gesprekken” die daar in het donker plaats vonden. “Een bewoner vertelde me dat ze de huur kon betalen door spartaans te leven en maar 1 radiator aan te hebben in huis. Dat zo iemand dan zeer kwetsbaar is voor een energieprijsstijging maakte me ongerust. Het bevestigde dat we als gemeente – maar ook vanuit bijvoorbeeld woningcorporaties – echt aandacht moeten hebben voor hoe mensen ervoor staan.”
De Nacht Club als co-creatie
Op een woensdag in februari kon je, laat in de avond, op verschillende plekken in Rotterdam Reyeroord, plotseling een boom zien oplichten. Een groep van zo’n twintig mensen stond erbij. Bewoners vertellen aan elkaar hun herinneringen. Het was de tweede aflevering van De Nacht Club. Priscilla was de nachtclubeigenaar. Ze had tijdens Nacht Club #1 voorgesteld om herinneringen in de wijk uit te lichten, en daar samen een wandeling langs te maken. Het werkt prachtig. Een bewoner verzucht: sinds de verhalen over onveiligheid in de wijk durf ik niet meer alleen naar buiten ’s avonds. Fijn om dat nu samen te doen.
Samen met bewoners zetten we de Nacht Club voort. Zo bouwen we aan vertrouwensrelaties in de buurt. En inzicht in welke vragen en problemen er voor mensen echt toe doen.
Coronaproof Digitaal kampvuur
Op donderdag in juni ontvlamde op schermen binnen verschillende woonkamers in Rotterdamse wijk Reyeroord en omstreken een kampvuur. Twintig gezichten lichten op in de digitale flikkering. Bewoners vertellen elkaar wat warm voelt in de wijk, maar ook hun ideeën over wat wel wat warmer kan.
Zo barbecueën de benedenbuurmannen bij een flat met de bovenbuurvrouwen via een takelmandje. En zo bakken bewoners aan de dijk, coronamoe, samen oliebollen om dit jaar maar vast af te sluiten. Er zijn ook zorgen, over overlast, over ‘s avonds niet alleen over straat durven. En dan blijkt zo’n digitaal kampvuur best een mooie uitkomst om toch mensen te ontmoeten.
Er worden ook tips uitgewisseld. De wijkagent is bezig met zonnecellen voor zijn huis en hoort van een bewoner wat dit bij haar oplevert. Enthousiast reageren ze op elkaar. Als een andere bewoner dit hoort wil ze zonnecellen op haar flat. Als ze even later vertelt hoe ze als “tante” van de flat met jongeren omgaat is de wijkagent geïnspireerd. Als een jongen rookt in het trapportaal vraagt ze eerst naar hem zelf, en waarom hij eigenlijk rookt. “Zo probeer ik het ook te doen”, zegt de agent. Tijdens de derde editie van Nacht Club bleek dat het leuk is om iets gemeen te hebben. Dat geldt sowieso voor de verandering naar geen gas meer: iedereen gaat het merken.
Hoe verder?
De Nacht Club is een samenkomst van en voor mensen in een wijk. In de Nacht Club ontmoet je buren, de wijkagent, bewoners die je anders niet tegen zou komen en ambtenaren van de gemeente. We doen het omdat we willen onderzoeken hoe we het in de wijk meer samen kunnen doen. Wat dan? Samen leven, de buurt leuk en mooi maken, maar bijvoorbeeld ook de verandering naar geen gas meer, en warmte door warmtenet en elektriciteit. Een veilige setting voor intieme verbindingen van persoon tot persoon, tussen bewoners, wijk- en systeempartijen. De Nacht Club is doorgegroeid, lees het op www.denachtclub.com.
Benieuwd wat De Nacht Club voor jouw wijk kan betekenen?
De Nacht Club is tot stand gekomen binnen de social design beweging en de ontwerpaanpak die wij samen met TwynstraGudde en Matching Futures en in samenwerking met het Ministerie van Binnenlandse Zaken, programma PAW, zijn gestart. Zie ook mensenergie.nl
Kernteam
Kwartiermaker gebiedsaanpak Gemeente Rotterdam Karin Borgman
Programmamanager aardgasvrij Reyeroord Jacco Kwakman
Social design, concept, prototype en productie MV design en Matching Futures
Advies participatie en energietransitie Hanke Nijman en Marieke vom Berg
Regisseur digitaal kampvuur Eefje Suijkerbuijk
Films Nacht Club 1-2 Nick Mansveld
Gebiedsnetwerk en communicatie Ilona van der Laan
Monica Verhoek
Jolanda Vos
Periode
2019 – 2020