Onzichtbaar

In iedere klas zitten gemiddeld 3 kinderen met een chronische aandoening. Helaas valt een van die kinderen uit in het onderwijs door onvoldoende ondersteuning. Chronische aandoening zijn vaak niet zichtbaar. Zorgeloos naar School is een stichting die ouders, leerlingen en leerkrachten informeert om die ondersteuning te verbeteren. Zij werken vanuit ervaringsdeskundigheid en vroegen zich af: kan ervaringskennis ook binnen de opleiding tot leerkracht van waarde zijn? Ze gingen daarin samenwerken met social designers van MV design, gesteund door het Agis Innovatiefonds. We delen op deze pagina de rijkdom van twee jaar ontwerpend onderzoek, experiment en innovatie rond ervaringskennis in het onderwijs.

“Van ‘Ik vorm een probleem’ naar
‘ik voeg waarde toe’.”

De basisschoolleerkrachten van de toekomst worden opgeleid op de pabo. Ons ontwerpend onderzoek 3dubbel begon bij één pabo student. Tamara heeft een driedubbele ervaringsdeskundigheid: ze heeft zelf op de basisschool ervaring met een aandoening, volgt een opleiding, en is straks leerkracht van leerlingen met een chronische aandoening. We gingen aan de slag met deze driedubbele ervaringsdeskundigheid om te kijken op welke manier deze bij zou kunnen dragen aan kennis en inzicht over leerlingen met een chronische aandoening op school, en de rol van de pabo hierin. Specifieke aandacht daarbij was er voor de onzichtbaarheid van chronische aandoeningen, in de klas en op de pabo.

Blinde vlek binnen het onderwijs

Tijdens een diepte-interview brachten we Tamara’s ervaringen rond het basisonderwijs, tijdens de pabo en voor de klas in kaart. Een indrukwekkend gesprek, waarin Tamara ontdekte welke momenten bepalend zijn geweest voor haar ervaringsdeskundigheid en welke leervragen ze daarover heeft richting haar pabo opleiding en voor haar rol als docent. Er ontvlamt iets in Tamara; ze voelt zich gezien en gehoord. Ze wil graag samen het onderzoek vormgeven.

Tamara introduceert ons bij haar leerteam begeleider van pabo Hogeschool Utrecht. Er is recent veel aandacht voor inclusief onderwijs en voor cognitieve stoornissen, maar bewustzijn over chronische aandoeningen blijkt een blinde vlek. Het is nog geen onderwerp binnen het curriculum, en ook niet onderdeel van gesprekken tussen docenten en studenten, en tussen studenten onderling. Onze onderzoek insteek brengt ongemak maar ook nieuwsgierigheid. De deuren gaan wagenwijd open wat leidt tot allerlei activiteiten.

Pop-up: begin van gesprek

Een van de activiteiten is een pop-up onderzoeksmuur om met medestudenten uit alle leerjaren in gesprek te komen. Voor het ontwerp van de pop-up hebben we gekeken hoe we echt laagdrempelig over chronische aandoeningen en ervaringen kunnen spreken. Daarin bracht de lijst ‘Ik ben niet zielig, maar ik heb wel…’ direct herkenning. Iedere student of docent die we spraken kende wel iemand uit de eigen omgeving, een broer, opa, een meisje vroeger in de klas. Door over herinneringen en ervaringen te spreken ontstond een bredere blik op ervaringsdeskundigheid.

Vernieuwing binnen het onderwijs mogelijk maken

De betrokken onderwijsmanager en docenten raakten enthousiast over de kanteling die ervaringskennis brengt in het onderwijs. In plaats van informatie ‘halen’, kunnen studenten vanuit de eigen ervaring een waardevolle inbreng hebben in het ontwikkelen van onderwijs. In partnerschap met HU pabo konden we de werkwijze verder concretiseren. We kozen voor een combinatie tussen het draagvlak vergroten onder docenten, de regie versterken van ervaringsdeskundige studenten, het doorontwikkelen van werkwijze en tools en reflecteren om te kunnen schalen en verbreden.

We organiseerden hiervoor verschillende activiteiten zoals een actieweek met docenten en lessen waarin ervaringsdeskundige studenten hun tools testen binnen de klas. Lector Anja Overdiek en onderzoeker Jet van de Touw versterkten ons bij de impactstrategie binnen het onderwijssysteem. Opleidingsinstituten richten zich op het overdragen van cognitieve- en praktijkkennis voor studenten. Hoe geef je ervaringskennis daarin ruimte? Een bevlogen team van onderwijsprofessionals, op allerlei plekken en lagen op de pabo heeft het nu over een proces, een beweging en een onderstroom in plaats van over een eindig project.

De tools, werkwijze en mindset zijn nu ingebed in het curriculum van de pabo opleiding, in verschillende leerjaren. De in co-creatie ontwikkelde tools zijn toegankelijk voor zowel docenten als studenten. Ze kunnen ingezet worden op de studie en op basisscholen. Alle materialen zijn te leen in de bibliotheek van de Hogeschool Utrecht, ook voor andere studierichtingen zoals social work.

Zelf aan de slag?
Bekijk de menukaart. Vind hier de vragen van de Grabbel Babbel Ton digitaal en de “Ik ben niet zielig maar ik wel…” lijst.