Studenten verbeelden de slimme stad van 2045

Wat als gebouwen zich direct kunnen aanpassen aan de behoefte van gebruikers? Wat als zuurstof vanwege hevige luchtvervuiling het betaalmiddel wordt in een wijk? Hoe ontmoeten we elkaar als we gedeeltelijk onderwater leven?
Design studenten van de kunstacademie verbeelden radicale toekomstscenario’s voor transitiegebieden in Rotterdam. Wat begon als een project over speculative design met 50 studenten groeide uit naar een vaste samenwerking tussen gemeente Rotterdam en Willem de Kooning Academie. Ieder jaar verkennen 500 studenten samen met ambtenaren wat voor mensen in een slimme stad van waarde is.

Als representanten van de zogenoemde Generation Z verkennen studenten hun eigen toekomst en de welhaast onbegrensde technologische mogelijkheden die zich ten behoeve van de stad aandienen. Wat zouden de implicaties zijn wanneer de stad gaat reageren op bewoners en passanten? Welke nieuwe relaties zouden kunnen ontstaan als mensen, sensoren en assets samensmelten?

In welke toekomst willen we leven?

Met bewoners en bezoekers van transitiegebied Zuidplein testen studenten de scenario’s en ontdekten welke nieuwe relaties betekenisvol zijn voor het dagelijks leven. De mogelijkheden verbeelden studenten in innovatie diensten en producten zoals een ‘Smart voor wie? design game voor stadsmakers’ en de ‘Omnisense, draagbaar zintuig voor het leven in een onderwater gemeenschap’.

We werkten voor dit project samen met het innovatie netwerk van de gemeente Rotterdam. Een enthousiaste groep adviseurs, proces- en productmanagers, een trainee en ruimtelijk ontwerper voedden de studenten aan het begin en eind van hun ontwerptraject. Studenten en ambtenaren leren zo samen hoe de scenario’s waarde creëren binnen de context van de smart city, de gemeentelijke organisatie en in het toekomstige leven van Rotterdammers.

'Social Energy Circuit' – Powerplants for social interaction, 'Omnisense' – Living in an amphibian community, Smart for who – playfully designing a smart city

Van scenario naar prototype

Studenten presenteerden hun voorstellen tijdens de conferentie ‘Stad van de Toekomst’ in de Openbare Bibliotheek van Rotterdam. Bezoekers stemden op hun favoriete voorstel. Het winnende scenario ontwikkelde zich onder begeleiding van vakdeskundigen van Gemeente Rotterdam tot een prototype voor de praktijk.

Smart for who? is het slimme spel voor de slimme stadbouwer. Subjectieve menselijke aspecten zoals bepaalde geuren of gevoelens zijn essentieel voor de leefbaarheid van een omgeving. Het is uitdagend om deze aspecten een plek te geven in gebiedsontwikkeling. Met het spel ‘Smart for who?’ kom je op onverwachte oplossingen die altijd menselijk aspecten verbinden aan technologische mogelijkheden. Het spel van studenten Lisa van der Plaetse, Vincent Kreeft en Theo Rekelhof werd o.a. gespeeld met het gebiedsteam Zuidplein en tijdens het Stadmakerscongres. Het kan gespeeld worden met ambtenaren, stadmakers, wijkpartijen en bewoners.

Ruimte maken voor ‘niet weten’

In de tweede jaargang van het onderwijsproject onderzoeken we samen met innovatienetwerk van gemeente Rotterdam of studenten en ambtenaren nog meer samen kunnen leren. Tijdens de kick-off gaan studenten in gesprek met betrokken ambtenaren die werken aan de transities van het gebied. Denk daarbij aan de energietransitie of verdichting en huisvesting. Wat maakt hun werk zo uitdagend? De creatieve studenten stellen opvallend andere vragen dan ambtenaren gewend zijn. Het ‘niet weten’ krijgt zo meer ruimte. Aan het einde van het project ontdekken studenten samen met de ambtenaren welke waarde van bewoners hun toekomstscenario’s tastbaar hebben gemaakt.

Tijdens het kennisfestival 2019 presenteerden we de beweging die is ontstaan vanuit het project,
en de samenwerking tussen gemeente Rotterdam en Willem de Kooning Academy

Van 50 naar 500 studenten

Enthousiast over de uitkomsten van twee jaar experimenteren met dit project namen we initiatief voor een intensievere samenwerking tussen gemeente Rotterdam en Willem de Kooning Academie. Het project groeide uit tot een jaarlijks programma Speculative Design. Beide instituten geven nu vorm aan deze samenwerking. Aan de hand van toekomstscenario’s voor diverse gebieden in de stad, kwamen daardoor de afgelopen jaren vele ideeën voor een toekomstig Rotterdam tot stand. In dit magazine met interviews vertellen ambtenaren en medewerkers van de WdKA hoe ze tegen de samenwerking en speculative design aankijken.